پايگاه آستان مقدس امامزاده زکريا (عليه السلام) ـ سمنان

با فرا رسيدن اربعين حسيني شور غير قابل وصفي شيعيان و دوستداران حضرت ابا عبدالله عليه السلام را در بر مي گيرد. راز و رمز اين همه دلدادگي و تکاپو براي زيارت کردن سيد الشهداء عليه السلام در روز اربعين چيست؟ اين کشش و ميل دروني فراتر از يک سفارش معمولي از سوي بزرگان ديني است. که سفارشات بزرگان بر بسياري از اعمال مستحب و حتي واجب بسيار است اما داستان اربعين و زيارت امام حسين عليه السلام در روز بيستم صفر حساب ديگري دارد. چرا در ميان زيارات مخصوصي که براي امام حسين صلوات الله عليه وارد شده است زيارت اربعين جايگاه ويژه اي دارد. درباره اربعين س?الات ديگري نيز مطرح است: اينکه چرا بزرگان ديني به زيارت اربعين اين قدر توصيه کرده اند؟ نقش اربعين در تداوم قيام عاشورا چيست؟
در قرآن توصيه شده است که م?منان ايام الله را ياد آور شوند تا اين روزهاي بزرگ الهي فراموش نشود. اربعين در تداوم واقعه کربلا است؛ از اين رو براي پاس داشتن روز عاشورا که از اعظم ايام الله است در روز اربعين عاشقان حسيني با حرکت امام حسين عليه السلام تجديد عهد مي کنند و اين تجديد عهد را در بهترين وجه خود يعني رفتن به زيارت کربلا ابراز مي نمايند.
از اين روست که در روايت امام حسن عسکري عليه السلام، زيارت کردن امام حسين عليه السلام در روز اربعين را از علائم م?من دانسته اند. امام حسن‏ عسكرى عليه السلام فرموده است: پنج چيز از نشانه‏هاى م?من است. گزاردن پنجاه و يك ركعت نماز واجب و نافله و زيارت اربعين‏ و انگشتر در دست راست كردن و پيشانى بر خاك ساييدن و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحيم. [1]
يکي از دلايلي که باعث شده اين روز، روز مخصوص زيارتي امام حسين عليه السلام باشد اين است که در اين روز سر مقدس حضرت به بدن شريفش ملحق شد. «سيد مرتضى در بعضى از مسائل خود فرموده: سر مقدس امام حسين عليه السلام از شام به كربلا برگشت و به بدن مباركش ملحق شد. طوسى فرمود: زيارت‏ اربعين‏ از همان است.» [2]

اولين احياکنندگان اربعين عاشورا چه کساني بودند؟
در برخي نقل ها آمده است که اولين زائر امام حسين عليه السلام جابر بن عبدالله انصاري از صحابي جليل القدر رسول خدا صلي الله عليه و آله بوده است که به همراه عطيه در روز اربعين شهادت امام به کربلا آمد و حضرت را زيارت نمود.
سنت زيارت اربعين توسط اهل بيت عليهم السلام احياء شده است و شيعيان به تبعيت از ايشان هر ساله به زيارت قبر حضرت ابا عبدالله الحسين عليه السلام مي روند و الا زيارت جابر هر چند از اصحاب پيامبر خداست اما موجب ترغيب به خصوص شيعيان نمي توانست باشد. بلکه نگاه م?منان به سيره عملي اهل بيت عليهم السلام بوده است و نه کس ديگر
عَنْ عَطِيَّةَ الْعَوْفِيِّ قَالَ‏: خَرَجْتُ مَعَ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ زَائِرَيْنِ قَبْرَ الْحُسَيْنِ‏ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليهماالسلام فَلَمَّا وَرَدْنَا كَرْبَلَاء.. [3]
عطية بن سعد بن جنادة العوفى از علماي بزرگ زمان خود است که در مورد او گفته شده است «انه أول من زار الحسين‏ عليه السلام مع جابر الأنصاري‏.» [4] اولين کسي است که با جابر، امام حسين عليه السلام را زيارت کرد.
عطيه‏ عوفى گويد: همراه جابر بن عبد اللَّه انصارى براى زيارت قبر امام حسين‏ عليه السّلام بيرون شديم، هنگامى كه وارد كربلا شديم جابر به نزديك شط فرات رفت و غسل نمود، بعد لنگى به كمر بست و پارچه‏اى را هم به دوش افكند، و كيسه‏اى بيرون آورد و مقدارى سعد بر خود پاشيد. پس در حالى كه مشغول ذكر خداوند بود به طرف قبر حركت كرد هنگامى كه نزديك قبر رسيد گفت: دست مرا بالاى قبر بگذاريد، من هم دست او را روى قبر نهادم او از حال رفت و بى‏هوش گرديد من مقدارى آب به صورت او پاشيدم و او به حال آمد. بعد از اين گفت: اى حسين، و سه بار اين كلمه را تكرار كردند و بعد گفت: دوست جواب دوست را نمى‏دهد، سپس گفت: چگونه جواب مرا بدهى كه سرت را از بدنت جدا كرده‏اند و رگهايت را قطع نموده‏اند، من گواهى مى‏دهم كه تو فرزند پيامبران هستى و فرزند سرور م?منان مى‏باشى. اى حسين تو با تقوى هم پيمان بودى و ريشه هدايت به شمار مى‏رفتى، تو پنجمين نفر از اصحاب كسا هستى، تو فرزند سيد نقباء مى‏باشى، تو فرزند فاطمه زهرائى‏... [5]
در قرآن توصيه شده است که م?منان ايام الله را ياد آور شوند تا اين روزهاي بزرگ الهي فراموش نشود. اربعين در تداوم واقعه کربلا است؛ از اين رو براي پاس داشتن روز عاشورا که از اعظم ايام الله است در روز اربعين عاشقان حسيني با حرکت امام حسين عليه السلام تجديد عهد مي کنند و اين تجديد عهد را در بهترين وجه خود يعني رفتن به زيارت کربلا ابراز مي نمايند
همچنين زيارت اهل بيت عليهم السلام در اولين اربعين نيز نقل شده است، هر چند در اينکه ايشان در اولين اربعين به کربلا رفته اند يا اربعين سال بعد اختلاف است اما آنچه داراي اهميت است اين است که سنت زيارت اربعين توسط اهل بيت عليهم السلام احياء شده است و شيعيان به تبعيت از ايشان هر ساله به زيارت قبر حضرت ابا عبدالله الحسين عليه السلام مي روند و الا زيارت جابر هر چند از اصحاب پيامبر خداست اما موجب ترغيب به خصوص شيعيان نمي توانست باشد. بلکه نگاه م?منان به سيره عملي اهل بيت عليهم السلام بوده است و نه کس ديگر.
در نقل ديگر گفته شده است که عبدالله حرّ جعفي که از ياري امام در کربلا دريغ ورزيد بعد از ديدار با عبيدالله بن زياد به سمت کربلا حرکت کرد و در رساي امام به نوحه سرايي پرداخت.

اولين زائر كوفى بر مزار سيد شهيدان‏
[عبيدالله بن حر از كوفه‏] خارج شد و به كربلا آمد و در آنجا [اشعارى به اين مضمون‏] گفت:
- فرمانده خيانتكار، فرزند خيانت پيشه به من مى‏گويد چرا تو با آن شهيد [فرزند فاطمه‏] جنگ نكردى؟!- آرى، پشيمانم كه چرا او را يارى نكرده‏ام، بلى هر شخصى كه [به موقع‏] توفيق نيابد، پشيمان خواهد گرديد.
- من از اينكه از حاميانش نبوده‏ام حسرتى در خود احساس مى‏كنم كه هرگز از من جدا نخواهد شد.
- خدا روان كسانى را كه در نصرتش كمر همت بسته‏اند از باران [رحمت خويش‏] همواره سيراب گرداند.
- [اكنون‏] كه بر قبور و جايگاه آنان ايستاده‏ام اشكم ريزان است و نزديك است جگرم پاره شود. [6]

در امتداد عاشورا
پس آنچه مي توان راز زيارت اربعين امام حسين عليه السلام در کربلا دانست نقش اين روز در تداوم قيام حسيني است. شواهد خارجي و نحوه برخورد شيعيان به اين روز نيز همين را تأييد مي کند. اينکه ائمه عليهم السلام عمل جابر را مورد تحسين قرار دادند و بنا بر نقلي خود اهل بيت عليهم السلام در اربعين به زيارت ايشان رفتند و اينکه زيارتنامه مخصوص براي اربعين از امام صادق عليه السلام وارد شده است همه نشان از جايگاه ويژه اربعين در ماندگاري واقعه عاشوراست.

پي نوشت ها:
1. نصايح، احمد جنتى‏، ص: 231
2. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى - نجفى، محمد جواد، زندگانى حضرت امام حسن مجتبى عليه السلام (ترجمه جلد 44 بحار الأنوار)، 1جلد، اسلاميه - تهران، چاپ: دوم، 1362 ش. ؛ ص212
3. عماد الدين طبرى، ‏بشارة المصطفي، نجف: ‏المكتبة الحيدرية، چاپ دوم، 1383 ق‏، ص 75
4. ابن شاذان، محمد بن احمد، مائة منقبة من مناقب أمير الم?منين و الأئمة من ولده عليهم السلام من طريق العامة، 1جلد، مدرسة الإمام المهدى عجّل اللة تعالى فرجة الشريف - ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1407ق. ص36
5. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى - عطاردى قوچانى، عزيز الله، ايمان و كفر،2جلد، انتشارات عطارد - تهران، چاپ: اول، 1378 ش. ج‏1 ؛ ص258
6. ابو مخنف كوفى، لوط بن يحيى - سليمانى، جواد، نخستين گزارش مستند از نهضت عاشورا / ترجمه وقعة الطفّ، 1جلد، م?سسه آموزشى پژوهشى امام خمينى - قم، چاپ: دوم، 1380 ش، ص204-205
بخش تاريخ و سيره معصومين تبيان